NAH & arbeid / dagbesteding
Niet aangeboren hersenletsel & arbeidsparticipatie
Multidisciplinaire richtlijn
Op 16 februari 2012 is een
richtlijn gepubliceerd, die gemaakt is op initiatief van bedrijfsartsen en waaraan medici, andere deskundigen op het gebied van niet aangeboren hersenletsel (NAH) en arbeid en vertegenwoordigers van de patiënten met NAH hebben meegewerkt. Het is e
en multidisciplinaire richtlijn voor het beoordelen, behandelen en begeleiden van mensen met een niet aangeboren hersenletsel.
Doelstelling van de richtlijn
Deze richtlijn is er voor alle betrokkenen die te maken hebben met de patiënt met niet aangeboren hersenletsel als het gaat om terugkeer naar werk. Met de richtlijn moet duidelijk worden welke de stappen zijn die leiden tot terugkeer naar werk, waarmee rekening moet worden gehouden en hoe alle betrokkenen daar met elkaar aan werken. In de NAH-richtlijn zijn veel wetenschappelijke studies opgenomen die deze richtlijn tot stand hebben gebracht en ondersteunen.
De multidisciplinaire NAH-richtlijn voor beoordelen, behandelen en begeleiden, biedt betrokken professionals, werkgevers en patiënten handvatten hoe arbeidsparticipatie bij NAH, vanaf begin tot moment van arbeidsparticipatie en daarna kan worden vormgegeven.
Niet aangeboren hersenletsel: Wat nu?
In Nederland worden jaarlijks circa 60.000 mensen in ziekenhuizen geregistreerd met diagnose niet-progressieve NAH. Het letsel kan traumatisch zijn of niet-traumatisch. Een traumatisch hersenletsel ontstaat door een oorzaak van buitenaf: zoals bijvoorbeeld een (verkeers)ongeval, een val op het hoofd of een schotwond. Niet-traumatisch hersenletsel ontstaat door een proces of aandoening in het lichaam zelf: zoals een cerebrovasculair accident ten gevolge van ischemie of bloeding (CVA), een hersentumor, infecties, intoxicaties, hypoxie, of ziekten waardoor degeneratie van het hersenweefsel optreedt. Meer dan de helft (63%) van de van de NAH patiënten heeft, op het moment dat hersenletsel manifest wordt, een leeftijd tussen 15 en 64 jaar. Op die leeftijd is men doorgaans volop werkzaam. 40% van de mensen die voor het letsel optrad werkzaam waren, gaan na 2 jaar weer aan het werk.
Knelpunten
Ondanks dat veel van degenen die weer aan het werk gaan zijn hersteld van een moeilijke periode en een sterke wilskracht hebben, zijn er toch veel factoren die mee kunnen spelen die hen kunnen belemmeren in het werk. Deze variëren van werkdruk tot een verminderd gehoor en van woordvindingsproblemen tot vermoeidheid. Patiënten voelen zich vaak niet gehoord en begrepen t.a.v. de belemmeringen die ze ondervinden. Dit komt vooral doordat veel problemen en knelpunten niet zichtbaar zijn voor de omgeving en dus cognitief van aard zijn.
Oplossingen
De mensen die terugkeren naar het werk, werken vaak veel minder uren en krijgen wellicht ook aangepaste taken. Als er problemen aandachts- en concentratieproblemen zijn kunnen deze ten dele ondervangen worden door hoge werkdruk te vermijden, niet meerdere taken tegelijk uit te voeren en een rustige werkomgeving te creëren, zonder veel prikkels. Dit kan natuurlijk alleen als er een goede medewerking is van de werkgever, andere collega's en bedrijfsarts en andere betrokken disciplines. Vooral de mensen waarmee de werknemer direct contact heeft moeten voldoende en op de juiste wijze worden geïnformeerd. Het is daarbij belangrijk om niet alleen de zichtbare gevolgen te bespreken, maar juist ook om de onzichtbare gevolgen bespreekbaar te maken. Denk hierbij aan vermoeidheid, geheugenproblemen en gedragsveranderingen. Zij moeten in staat zijn steun en begeleiding te bieden, ook op de lange termijn. Het is de taak van de bedrijfsarts om de werkgever te informeren over de belastbaarheid van de werknemer met niet aangeboren hersenletsel en over de mogelijke werkaanpassingen.
De overige 60% van de NAH-patiënten
De meerderheid van de mensen met een niet aangeboren hersenletsel gaat niet binnen 2 jaar weer aan het werk. Hier zitten natuurlijk ook de mensen bij die al niet (meer) werkzaam waren voordat het letsel werd opgelopen. Een belangrijk punt is natuurlijk dat elke patiënt anders is en dus ook anders behandeld en ondersteund moet worden in het proces van werkhervatting. Een voorbeeld: mensen die een beroerte hebben gehad vertonen meestal na 2 jaar geen verbetering door herstel, maar door het leren van vaardigheden en vooral het accepteren van je kunnen treedt er toch een hele verbetering op. Voor de mensen die niet binnen 2 jaar terugkeren op het werk, betekent dat zij na twee jaar ziekteverzuim door een verzekeringsarts op het spreekuur gezien zullen worden. De verzekeringsarts stelt vast wat de mogelijkheden zijn van de werknemer met NAH voor werk. Het gaat er dan om of de werknemer in staat is passend werk te verrichten en/of er recht bestaat op een WIA uitkering.
Soms verbetert de situatie ook nog na 2 jaar, met name door het leren van nieuwe vaardigheden en het leren omgaan met de nieuwe situatie en ontstaat er toch weer uitzicht op verrichten van passend werk. De andere kant is dat de werknemer met NAH op lange termijn kwetsbaar is omdat door de aanwezige beperkingen de mogelijkheden om veranderingen in werk of thuissituatie aan te kunnen te kort schieten. Het advies is daarom de begeleiding van een NAH patiënt ook na twee jaar voort te zetten, mocht de patiënt hier zelf ook baat bij hebben.
Gebundelde krachten
Een groot aantal beroepsgroepen zijn betrokken bij de terugkeer naar werk van de werknemer met niet aangeboren hersenletsel. Het gaat dan om de neuroloog, neuropsycholoog, huisarts, revalidatiearts, ergotherapeut, fysiotherapeut, logopedist, bedrijfsarts, arbeidsdeskundige, verzekeringsarts, jobcoach, co-werker, werkgever, casemanager, mantelzorger en de patiënt zelf. Personen die een prominente rol spelen als het gaat om terugkeer naar werk van de NAH-patiënt zijn de revalidatiearts, bedrijfsarts (met arbeidsdeskundige) en neuropsycholoog. Zij staan hierbij in goed contact met de patiënt, zijn werkgever en mantelzorger. Een casemanager of coördinator neemt hierbij de rol van aanspreekpunt en bewaakt het proces.
Niet aangeboren hersenletsel & dagbesteding
Begeleid Werken BV in Zwolle bestaat sinds 2000. Het bedrijf was toen voornamelijk gericht op arbeid gerelateerde dagbesteding voor mensen met een AWBZ indicatie, nu worden ook mensen met een WIA, WWB, Wajong, en ZW uitkering begeleid naar werk. Ideaal voor mensen die nog niet zelfstandig kunnen werken of kunnen terugkeren naar het werk. Een patiënt die een afstand heeft of ervaart tot de arbeidsmarkt, wordt geholpen. Begeleid Werken BV gaat verder dan alleen ondersteuning bieden naar werk. Indien nodig bieden zij ook ondersteuning thuis, zodat er een betere basis ontstaat om aan het werk te kunnen gaan (AWBZ Financiering).
In Overijssel zijn er verschillende activiteitencentra gelokaliseerd. Deze centra bieden dagbesteding aan mensen met niet aangeboren hersenletsel (NAH), maar ook aan mensen met een lichamelijke en/of zintuiglijke beperking of chronische ziekte. Door middel van verschillende activiteiten worden vaardigheden getraind, met als doel ze in stand te houden en te verbeteren. Nog een belangrijk doel is maximale zelfontplooiing en maatschappelijke deelname. Indien de patient nog thuiswonend is, is het bovendien een zorglastvermindering voor de ouder(s), kinderen of huisgenoot/huisgenoten.
Daarnaast zijn er verscheidene creatieve centra voor mensen met een niet aangeboren hersenletsel. Bijvoorbeeld in Deventer. Daar wordt sinds 2008 een creatieve dagbesteding geboden in een galerie. De doelstelling van de dagbesteding was in eerste instantie ‘zingeving’, maar ook functies als inzicht/overzicht, motoriek en sociale interactie werden geactiveerd. Neemt u gerust een kijkje op de website van de
galerie.
In Hengelo bevindt zich de Werkerij en is één van de drie onderdelen van Activiteitencentrum Praag en Werkerij. De Werkerij is een reparatie- en onderhoudswerkplaats van
InteraktContour, waar gewerkt wordt aan opdrachten van externe opdrachtgevers. De producten kunnen door middel van hout- of metaalbewerking tot stand komen of een combinatie van beide. De Werkerij is opgezet voor mensen die graag een actieve bijdrage willen leveren aan het arbeidsproces, maar door de mate van hun handicap niet in aanmerking komen voor de reguliere arbeidsmarkt of de sociale werkvoorziening.
In verschillende plaatsten is er een zorgboerderij te vinden. In Broekland bijvoorbeeld, vlakbij Raalte, ligt
de Horsthoeve. Het is een kleinschalig bedrijf, ligt midden op het Overijsselse platteland en de kwaliteit van de zorg staat garant voor een waardevolle dagbesteding. Het belangrijkste is dat de deelnemers zich prettig voelen op de Horsthoeve en daardoor kunnen zijn wie ze zijn. Er worden laagdrempelige activiteiten georganiseerd in een gemoedelijke sfeer. Het wel of niet actief willen zijn, is geheel vrijblijvend. Patiënten kunnen er ook voor kiezen om enkel te genieten van de natuur en het erf.
